مدیرسایت 
عزت نفس چیست و چه اهمیتی دارد؟ تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟ تفاوت ها و نشانه های افرادی که از عزت نفس بالا و عزت نفس پایینی برخوردار هستند، چیست؟
هر ورزشکاری که بخواهد در ورزش به عناوین بالای قهرمانی برسد باید در ورزش و زندگی از عزت نفس بالایی برخوردار باشد. چون در مسیر قهرمانی پستی و بلندی‌های زیادی وجود دارد، و اگر ورزشکار عزت نفس اش در سطح پایینی باشد، یا تمرین نمی کند و تمریناتش را جدی نمی گیرد یا اینکه تمریناتش را با باور کمتری انجام می دهد که یقینا به آن قهرمانی هایی که می خواهد نمی رسد.
تعریف عزت نفس
عزت نفس را می توان باور خود توانمندی نسبت به خود + احترام به خود دانست.
یعنی ورزشکار هم به خودش و توانمندی هایش باور دارد و برای آنها ارزش و احترام قائل است و هم اینکه برای بروز استعداد ها و توانمندی هایش با تمام وجود تلاش می کند. برای همین خودش را بی استعداد نمی داند، خودش را خنگ و احمق نمی خواند، توانمندی هایش هرچه که هست قبول دارد و از آن بیشترین استفاده را می برد.
قرار نیست کسی که از عزت نفس بالایی برخوردار است لزوما نقصی نداشته باشد و کامل باشد.
- عزت نفس یعنی احساس ارزشمندی فرد نسبت به خود
یعنی فرد یا ورزشکار از همین چیزی که هست لذت می برد و آن را ارزشمند می داند چون به خودش ایمان دارد که اگر ارزش خودش را بداند و در آن راستا تمرین و رفتار و زندگی کند لیاقت موفقیت را دارد.
از الگو های عزت نفس را می توان برخی از معلولین عزیز نام برد. کسانی که صاحب رکورد ها و مدال های جهانی و پارالمپیک هستند (البته ما معلول نا امید هم داریم). آنها شاید معلولیت جسمی داشته باشند اما معلولیت ذهنی ندارند و معلولیت جسمی واقعا مهم نیست، فقط یک تفاوت است. بالاخره انسان ها با هم متفاوت هستند. کسی ممکن است دست و پای بلندی داشته باشد و کسی ممکن است کوتاه تر و کسی هم ممکن است که اصلا دست یا پا و یا هر دوشان را نداشته باشد. این تفاوت‌ها میان ظاهر انسان هست و هر کدام از آنها به نوعی می توانند از شرایط خود به خوبی استفاده کنند. کسانی دیگر هم هستند که آن را مانع و محدودیت می دانند. همه‌ی این شرایط به این بستگی دارد که ورزشکار معلولیت ذهنی نداشته باشد، بلکه از عزت نفس بالایی برخوردار باشد.
پس تا حدودی تعریف عزت نفس را متوجه شدیم حالا سراغ یک تعریف کاملتر می رویم.
- عزت نفس یعنی اینکه من ارزشمند و توانمند هستم و همه انسانها و موجودات نیز ارزشمند و توانمند هستند و همه ما حق داریم که برای بروز این ارزشمندی و توانمندی تلاش کنیم.
این یعنی ما باید به همه انسانها، حیوانات، وسایل و دنیای اطراف مان احترام بگذاریم و آن ها را ارزشمند و قابل احترام بدانیم.
حالا این عزت نفس چه اهمیتی برای ورزشکار دارد؟
اهمیت عزت نفس در ورزش و زندگی به اندازه ای است که آن را سلامت روح و روان می نامیم و در پایداری و تعهد ورزشکار نسبت به خودش و اهدافش تاثیر مستقیم دارد. عزت نفس می تواند در تمرینات، در مسابقات، در خستگی، در آسیب، در موفقیت، در روابط، در ناکامی، در پیروزی و در شکست نقش بسزایی را ایفا کند که در ادامه راجع آن بیشتر توضیح خواهم داد.
- داشتن عزت نفس در تمرین باعث می شود که ورزشکار خودش را با کسی مقایسه نکند بلکه با خودش را خودش مقایسه کند و همیشه بخواهد که خودش را شکست دهد. یعنی همیشه مثبت خود و بیشتر از خودش باشد.
- داشتن عزت نفس در مسابقات باعث می شود که ورزشکار همیشه بهترین عملکرد را در مسابقات داشته باشد. برای او فرقی نمی کند که شکست بخورد یا پیروز شود او می خواهد که عملکردش را با تمام وجود به نمایش بگذارد.
- داشتن عزت نفس در خستگی و آسیب باعث می شود ورزشکار همیشه در حال رشد و پیشرفت خودش باشد و آن شرایط را برای خودش ارزشمند بداند.
- داشتن عزت نفس در موفقیت و پیروزی باعث افزایش تلاش و بدست آوردن موفقیت های بیشتر می شود.
- داشتن عزت نفس در ناکامی و شکست اجازه نمی دهد که ورزشکار خودش را ناتوان و بی استعداد بداند و ناامید شود، بلکه به دنبال راهی برای جبران آن شکست است.
- داشتن عزت نفس در روابط باعث می شود که ورزشکار برای همه ارزش و احترام قائل باشد و البته برای خودش بیشتر. به همه احترام می گذارد اما برای خودش بیشتر. بنابراین با تمام وجودش تلاش می کند تا این ارزشمندی را به خودش ثابت کند.
اهمیت عزت نفس برای ورزشکاران بسیار زیاد است و ای کاش میشد که این درس فوق العاده مهم را در مدارس و باشگاهها به همه ورزشکاران آموزش داد تا به نتایج فوق العاده می رسیدند.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
همانطور که عرض کردم عزت نفس سلامت روح و روان ورزشکار است و اینکه ورزشکار چقدر از اعماق وجودی اش خودش و افکارش و رفتارش را برای قهرمانی لایق می داند و برای رسیدن به این لیاقت و این هدف چقدر و چطوری تلاش می کند؟
اما اعتماد به نفس یعنی داشتن تصور ذهنی درست به علاوه داشتن مهارت کافی در انجام یک کار یعنی من به عنوان یک سخنران از لحاظ ذهنی به خودم اعتماد و اطمینان دارم که می توانم یک سخنرانی خوب و حرفه ای را انجام دهم و همینطور از نظر مهارتی نیز به اندازه کافی تمرین کرده ام و مهارت دارم.
پس عزت نفس نمره ایست که به کل ارزش وجودی خود می دهیم و برای خودمان احترام و ارزش قائل هستیم، اما اعتماد به نفس نمره ایست که به یک مهارت مشخص می دهیم مثلا من در رشته پینگ پونگ اعتماد به نفس دارم (یعنی هم مهارت بازی کردنش را دارم و هم تصور ذهنی ام برای انجام آن در سطح بالایی هست) اما در رشته شنا اعتماد به نفس ندارم.
اینجا اگر ورزشکار از عزت نفس بالایی برخوردار باشد می داند که اگر تمرین کند می تواند در رشته شنا هم با توجه به تمرین و تلاشی که می کند موفق شود. پس عزت نفس ریشه درخت اعتماد به نفس است.
ممکن است کسی از مهارت خوبی در رانندگی برخوردار باشد اما در شرایط متفاوتی تصور ذهنی درستی از خودش و رانندگی اش نداشته باشد. بنابراین نمی تواند ادعا کند در رانندگی اعتماد به نفس دارد.
یکی از تفاوت های عزت نفس و اعتماد به نفس اینست که اگر ورزشکار عزت نفس کاذب و بیش از حد داشته باشد یعنی وانمود کند که عزت نفس بالایی دارد ایرادی که ندارد، اتفاقا خوب هم هست. چون هر چقدر که سلامت روح و روان مان بیشتر باشد و وانمود کنیم که بیشتر است باعث افزایش عزت نفس در ما می شود. اما اعتماد به نفس کاذب و بیش از حد ورزشکار را دچار مشکل می کند مثلا ورزشکاری که مهارت شنا را خوب یاد نگرفته اما ادعا می کند که می تواند آن را به خوبی انجام دهد، مطمئنن دچار مشکل می شود.
حالا می خواهم که تفاوت ورزشکارانی که از عزت نفس بالا و عزت نفس پایینی برخوردار هستند را با هم مقایسه کنم تا شما خصوصیات ورزشکاران با عزت نفس بالا و عزت نفس پایین را بهتر با هم درک کنید.
- ابتدا دو نکته را عرض کنم: اول اینکه قرار نیست که حتما عزت نفس بالا ما را قهرمان کند و یا اگر کسی عزت نفس پایینی داشته باشد اصلا قهرمان نشود. عزت نفس بالا ورزشکار را به سمت قهرمانی هدایت می کند اما ممکن است که به آن نرسد.
- نکته بعدی اینکه این مقایسه ی نشانه های عزت نفس بالا با عزت نفس پایین برای این است که شما نشانه های عزت نفس بالا و عزت نفس پایین را در خودتان پیدا کنید و عزت نفس خودتان را افزایش دهید و این نکته را به یاد داشته باشید که هیچ کس نمی تواند ادعا کند که از عزت نفس کاملی برخوردار است.
مقایسه ورزشکاران با عزت نفس بالا و عزت نفس پایین:
- ورزشکاری که از عزت نفس بالایی برخوردار است از موفقیت رقبایش ناراحت و نگران و ناامید نمی شود بلکه به آنها تبریک می گوید و آنها را تشویق می کند (ممکن است این تبریک و تشویق در ذهن خودش باشد) و البته تلاش اش را بیشتر می کند تا رقابت را واگذار نکند، اما ورزشکاری که از عزت نفس پایینی برخوردار است موفقیت رقبایش را پایان موفقیت خودش می داند و از تلاش اش کاسته می شود یا تلاش اش را با باور کمتری ادامه می دهد.
- ورزشکاری که عزت نفس بالایی دارد از موفقیت خودش مغرور نمی شود بلکه آن را مزد تلاش هایش می داند و دوباره با قدرت بیشتری تلاش می کند تا موفقیت های بزرگتری را کسب کند. اما ورزشکاری که عزت نفس اش پایین باشد از موفقیتش مغرور می شود و طرز فکرش اینست که فقط او باید قهرمان شود پس برای تکرار قهرمانی اش تلاش بیشتری را انجام نمی دهد.
- ورزشکاری که از عزت نفس بالایی برخوردار است با بدست آوردن موفقیت، خودش را لایق آن می داند و برای موفقیت های بعدی آماده می شود، اما ورزشکار با عزت نفس پایین در صورت کسب موفقیت آن را شانسی و اتفاقی می داند و انتظار موفقیت های بعدی را ندارد.
- ورزشکار دارای عزت نفس بالا از انتقاد و سرزنش دیگران انگیزه می گیرد و از آن به سود خودش استفاده می کند. اما ورزشکارا با عزت نفس پایین با اولین انتقاد آن را پایان کار خود می داند و فکر می کند که اگر بیشتر هم تمرین کند فایده ندارد چون موفق نمی شود پس تمرین نمی کند یا اینکه به طور جدی تمرین نمی کند.
- ورزشکار با عزت نفس بالا از شکست ها پلی برای پیروزی های بعدی می سازد و از آن درس می گیرد چون می داند درس هایی که از شکست می تواند بدست آورد شاید با ماه ها تمرین به دست نیاید. اما ورزشکار با عزت نفس پایین از شکست دیوار و مانعی برای خود می سازد که نمی تواند به تمریناتش برای پیروزی ادامه دهد. پس با انگیزه و اعتماد به نفس پایین تری تمرین می کند.
- عزت نفس بالا می تواند کمبود امکانات و استعداد را با تمرین و تلاش ذهنی و جسمی بیشتر جبران کند اما عزت نفس پایین کمبود امکانات یا استعداد را برای قهرمانی مانع می داند پس، از تلاش صددرصدی جسمی و ذهنی صرفنظر می کند.
- ورزشکار با عزت نفس بالا خودش را مسئول پیروزی ها و شکست هایش می داند پس طرز فکر، طرز تمرینات، طرز خواب و استراحتش را تغییر می دهد تا به قهرمانی برسد چون او مسئول و رهبر خودش و قهرمانی اش است اما ورزشکار با عزت نفس پایین، افراد و شرایط مختلف را مسئول پیروزی ها و شکست هایش می داند و چون نمی تواند آنها را تغییر دهد پس به تلاش اش با امید کمتری ادامه می دهد.
ممکن است در برخی شرایط افراد دیگر مقصر شکست ورزشکار باشند اما ورزشکار با عزت نفس بالا سهم خود را در شکست می پذیرد و مسئولیت قبول می کند و به فکر جبران آن است.
- ورزشکار با عزت نفس بالا برای موفقیت و پیروزی تلاش می کند چون خودش را لایق آن می داند اما ورزشکار با عزت نفس پایین برای شکست نخوردن و نباختن تلاش می کند پس با ترس و استرس و راضی کردن دیگران تمرین و مسابقه می دهد.
- ورزشکاران دارای عزت نفس بالا نقاط ضعف خود را می پذیرند و به فکر برطرف کردن آن هستند. پذیرفتن نقاط ضعف خودش اولین قدم برای رفع آن است. اما ورزشکاران دارای عزت نفس پایین نقاط ضعف خود را موانع و محدودیت های غیرقابل جبران تصور می کنند بنابراین تلاشی هم برای برطرف کردن این نقطه ضعف نمی کنند.
در کل این ویژگی ها و تفاوت های ورزشکاران دارای عزت نفس بالا و عزت نفس پایین می باشد. همه این ویژگی های خوب بطور کامل در یک ورزشکار حتی یک ورزشکار سطح بالا وجود ندارد. چون عزت نفس سلامت روح و روان است و کسی نمی تواند ادعا کند که روح و روان من همیشه در سلامت کامل بوده است بالاخره همه‌ی ورزشکاران در شرایطی عزت نفس شان پایین آمده و ممکنه که حرکاتی کرده باشند یا رفتارهایی انجام داده باشند یا طرز فکری داشته باشند که نشان از عزت نفس پایین شان بوده است.
ورزشکارانی مثل مایکل جردن، کوبی برایانت (فقید)، روجر فدرر، کریستین رونالدو، لیونل مسی از جمله کسانی بوده اند که از عزت نفس بالایی برخوردار بوده اند. آنها سال های سال در سطح اول ورزش دنیا درخشیده اند. آنها به افتخارات زیادی رسیده اند اما همانطوری که به افتخارات بزرگی رسیده اند مشکلات و چالش ها و مسائل آنها هم بزرگ بوده است، انتقادهایی که از آنها شده است به مراتب بزرگتر و فراگیرتر بوده است، رقبای آنها هم بزرگ بوده است. پس شما هم اگر بخواهید به سطح آنها برسید باید عزت نفس خودتان را برای این بزرگی بسازید.
اینجا به اون جمله همیشگی من می رسید:
عزت نفس ساختنی است نه داشتنی.
پس این ورزشکاران وقتی که ناکامی داشتند ناکامی شان هم بزرگ بوده است مسئولیت های بزرگی را قبول کرده اند پس برای همین چون روی عزت نفس شان به خوبی کارکرده اند بعد از هرکدام از این شرایط دوباره تلاش کرده اند بیشتر هم تلاش کرده اند و برای همین هم به اسطوره های تاریخی در ورزش و موفقیت تبدیل شده اند.
به نظر من مسئله عزت نفس مثل اکسیژن برای تمام ورزشکاران در ورزش و زندگی لازم و ضروری است. چون به شدت روی قهرمانی و موفقیت ورزشکار تاثیر دارد. چون ورزشکار دائم در حال قضاوت خود، دائم در حال گفتگو با خود، دائم در حال تصویرسازی ذهنی می باشد، و اگر از عزت نفس بالایی برخوردار نباشد تمام آنها را به ضرر خود به کار می برد.
- بنابراین به همان اندازه ای که به غذای جسممان اهمیت می دهیم، به غذای روح و روانمان هم اهمیت دهیم.
رضا خزایی هستم مربی خصوصی آمادگی ذهنی برای قهرمانان.
در پناه الله یکتا همیشه بیشتر و بهتر از خودمان باشیم.
اگر نظر یا نکته ای هست بنویسید
ایمیل شما نمایش داده نمیشود